Taalbewustzijn

Leerlijn Taalbewustzijn

Taalbewustzijn wil zeggen dat kleuters leren nadenken over vormaspecten van taal. Stap voor stap leren ze de begrippen ‘verhaal’, ‘zin’, ‘woord’ en ‘klank’ van elkaar onderscheiden. Jonge kinderen richten zich vooral op de betekenis van woorden. Door de ervaring met geschreven taal, leren ze de vorm en betekenis van woorden los van elkaar te zien.

Kleuters worden zich ook bewust van klanken, bijvoorbeeld bij rijmen. Ook leren ze inzien dat je een lang woord kunt opdelen in korte stukjes (lettergrepen). Dit taalbewustzijn is een belangrijke basis voor technisch lezen in groep 3.

 

Tussendoelen Taalbewustzijn

De leerlingen kunnen:

1. woorden in zinnen onderscheiden
2. onderscheid maken tussen de vorm en de betekenis van woorden
3. woorden in klankgroepen verdelen zoals bij kin-der-wagen
4. reageren op en spelen met bepaalde klankpatronen in woorden; eerst door eindrijm (laars-paars), later met beginrijm (kees en kim)
5. fonemen als de kleinste klankeenheden in woorden onderscheiden, zoals bij p-e-n.

• Volledige tekst Leerlijn en tussendoelen (pdf, 230 Kb)

 

Taalbewustzijn stimuleren in de praktijk

Dansen op woorden

Voer met de kinderen een dans uit bij een liedje waarbij de kinderen op ieder woord een stap moeten zetten. Kies in eerste instantie voor een eenvoudig liedje met veel korte woorden, bijvoorbeeld ‘1, 2, 3, 4, hoedje van ..., hoedje van ...’. De kinderen zetten bijvoorbeeld bij ieder woord een stapje naar rechts. Iets moeilijker is het om bij de eerste regel van het liedje een stap per woord naar rechts te zetten en bij de volgende regel per woord een stap naar links.

Kinderen moeten nu niet alleen op de afzonderlijke woorden gespitst zijn, maar ook opletten wanneer er een nieuwe regel in het versje begint. Schrijf ter ondersteuning het versje of liedje uit op een flap en zet samen met de kinderen achter ieder woord een streep.

 

Tijm Rijm

Tijm Rijm is een taalpop die eindrijm gebruikt. Tijm Rijm kan een bestaande handpop zijn, eventueel voorzien van zijn naam. Zet Tijm Rijm in bij diverse rijmactiviteiten. Laat kinderen bijvoorbeeld rijmwoorden zoeken in een versje en er zelf rijmwoorden bij bedenken. Schrijf de woorden samen met de kinderen in het rijmwoordenboek van Tijm Rijm. Tijm Rijm ‘proeft’ steeds de rijmwoorden die de kinderen aangeven en keurt ze goed of af. Laat Tijm Rijm zoveel mogelijk praten in rijmvorm en vraag hierbij de kinderen om hulp.